اصول کاشت و پرورش درخت فندق

نام انگلیسی: corylus avellana
نام عربی: بندق – جلوز – مچجرالبندق
خانواده: Betulaceae (Corylacaea)
بومی: اروپا و آسیا

شرایط آب و هوایی

فندق به دلیل داشتن ریشه های افشان و فرم رشد درختچه ای و با پاجوش دهی فراوان می توان در جلوگیری از فرسایش خاك و تثبیت آن بسیار موثر واقع شود. فندق از گیاهان كم توقع و مقاوم به عوامل نامساعد محیطی میباشد.
 

شرایط كاشت درخت فندق

خاک مورد نیاز برای کاشت درخت فندق

درخت فندق عموماً با هر خاكی سازش دارد. اما برای رشد بهتر و تولید میوه بیشتر نیاز به خاكی دارد كه نیمه عمیق تا عمیق ( بیش از ۵۰ سانتیمتر )‌باشد و قدرت جذب آب بیشتری داشته باشد. مانند : خاكهای رسوبی ‌،‌ رسی و شنی ورسوبی و شنی یا خاكهایی كه به اندازه كافی رس داشته باشند . خاكهای سبك ،‌ یعنی شنی و رسی كه قابلیت نفوذ آب در آنها به خوبی وجود داشته باشد . خاكهای قلیایی با PH مختلف كه با آنها سازش نسبی دارد . خاكهای اسیدی با PH حدود ۶ كه سازش فندق در چنین خاكهایی بهتر از زمینهایی است كه PH آنها از ۷٫۵ به بالا باشد . باغ های فندق نباید در زمینهای احداث شوند كه میزان آهك فعال آنها از ۱۰ درصد بیشتر باشد و چون ریشه درخت فندق به خفگی در خاك نیز حساسیت دارد، لذا كاشت آن در اراضی فاقد زهكشی مرطوب، فشرده، رسی، سنگین و غیر قابل نفوذ، یا در خاكهایی كه پس از بارندگی آب خیز باشند، توصیه نمی شود.

درباره تاریخچه فندق در ایران و جهان بیشتر بدانید...

رطوبت مناسب فندق

رطوبت كافی برای كشت فندق ضروری است . میزان رطوبت بین۷۰ تا ۸۰ %‌ برای كشت و پرورش فندق مناسب می باشد . در صورتی كه میزان بارندگی سالیانه حداقل ۸۰۰ میلی لیتر با پراكنش مناسب در فصول گرم باشد می توان به كشت دیم فندق اقدام نمود. در غیر این صورت برا ی تولید تجاری آبیاری تكمیلی درختان در ماههای خرداد ،‌تیر و مرداد الزامی می باشد.

آبیاری درخت فندق

دور آبیاری بسته به شرایط آب و هوایی و خاک از ۴ تا ۷ روز بوده و در طی دوره رشد به ۱۰۰۰۰ متر مکعب اسید آبسیسیک نیاز دارد. درخت فندق به مقدار آبی نیاز دارد که با بارندگی های فصلی ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی متر یا بالاتر در سال و با پراکنش مناسب، یا به همین میزان با آبیاری های دستی و کمکی تأمین شود. لازم به ذکر است که درخت فندق هنگام برداشت (شهریور تا مهر) نیازی به بارندگی ندارد تا میوه آن قابل برداشت شود. میزان رطوبت نسبی مورد نیاز فندق، ۸۰-۶۰ درصد می باشد.
 

فاصله بین درختان فندق 

در زمین های دشت ۵×۴ متر و به صورت سیستم مستطیلی است. این فاصله در مناطق کوهستانی به جهت جلوگیری از فرسایش خاک به ۴×۴ متر بر روی خطوط تراز تغییر می یابد.

حفر چاله برای کاشت نهال فندق

گودال ها بایستی یک فصل جلوتر از کاشت نهال آماده شده باشند. ابعاد گودال بستگی به نوع خاک و اندازه ریشه دارد. ابعاد گودال بایستی به نحوی باشد که ریشه ها در موقع کاشت با دیواره تماس پیدا نکنند. در خاک های مرغوب گودال می بایستی فضایی بین ۶۰-۳۰ سانتی متر بیشتر از نوک ریشه ها تا انتهای گودال داشته باشد و این فضا برای خاک های نامرغوب می بایستی بیشتر مدنظر قرار گیرد. معمولا قطر چاله ها بین ۷۰-۳۰ سانتی متر خواهد شد. در صورتی که از مته پشت تراکتور استفاده شود، قطر چاله حدود ۴۰ سانتی متر خواهد بود.
 

زمان کاشت درخت فندق

پس از پایان سرمای زمستان و اوایل بهار بهترین زمان برای کاشت نهال می باشد. قبل از کاشت، ریشه نهال ها در محلول آب، خاک و کود حیوانی قرار داده میشود، این کار در میزان گیرایی نهال های جوان بسیار مؤثر است و پس از آن نهال های تیمار شده به نحوی در چاله قرار داده می شوند که طوقه نهال ها در بالاتر از سطح خاک قرار گیرد.

مالچ پاشی

جهت حفظ رطوبت خاک از موادی مانند کاه و کلش، بقایای گیاهی، مالچ نفتی و غیره استفاده میشود. مالچ  مانع رشد علف های هرز در اطراف نهال شده و در برابر تغییر دمای شدید خاک و از دست دادن آب  نهال را محافظت می کند .
 

تاثیر باد بر درخت فندق

وجود بادهای شدید و سرد موجب جلوگیری از گرده افشانی شده و باعث باعث خمیده شدن تاج درخت و ایجاد سوختگی در نوک شاخه های جوان و حاشیه برگها می شود و همچنین بادهای گرم و خشک نیز میتوانند همچین آسیبی را به درخت برسانند.
 

تکثیر فندق

تکثیر فندق به 2 روش جنسی (با بذر) و غیر جنسی (رویشی) قابل انجام است که معمولا روش رویشی راحت تر و قابل انجام است و در بیشتر مواقع به نهالی بهتر تدیل می شود.

الف – روش تکثیر فندق با بذر
تکثیر فندق به وسیله بذر مانند اغلب درختان میوه امکان پذیر است در ازدیاد به وسیله بذر با کاشت فندق بلافاصله پس از برداشت همراه با پریکارپ به مقدار زیادی جوانه زنی را کاهش می دهد. حذف پوسته بذر مثل حذف پریکارپ جوانه زنی را تا ۸۱ درصد افزایش می دهد. خواب بذر با یک دوره استراتیفیکاسیون به مدت ۶ ماه برطرف می شود. در صورتیکه فندق دیر برداشت شود (آخر شهریور) پریکارپ میوه ها سخت می شود در اینصورت ابتدا یک دوره استراتیفیکاسیون گرم در ۲۰ درجه سانتی گراد ضروری است و بدنبال آن بذور فندق باید در معرض یک دوره سرما (۴ درجه سانتی گراد) قرار گیرند. در میوه هایی که زود برداشت می شوند (آخر مرداد) آندوسپرم و جنین اغلب به اندازه کافی رشد نمی کند و جوانه زنی این قبیل بذور بخوبی صورت نمی گیرد. برای از بین بردن خواب بذور فندق اگر آنها را به مدت ۶ هفته در معرض سرمای ۵ درجه سانتی گراد قرار داده و سپس به ۲۰ درجه سانتی گراد منتقل شوند اسید جیبرلیک در بذر تجمع یافته و موجب جوانه زنی می شود.
ب- روش تکثیر فندق به صورت رویشی
۱- پاجوش : پاجوش ها شاخه هایی هستند که از جوانه های نابجای ریشه به وجود می آیند و برای تکثیر فندق می توان خاک پای درخت را کنار زده و این شاخه ها را جدا نموده و در محل مورد نظر کاشت.
۲- خوابانیدن : خوابانیدن فندق به دو صورت خوابانیدن کنده ای و کپه ای صورت می گیرد و در هر دو روش ابتدا باید نهالی را که به عنوان پایه مادری انتخاب می کنیم در سال اول از سطح خاک کف بر نموده و با خاک دادن پای پاجوش های روئیده شده آنها را ریشه دار نموده و در محل اصلی می کاریم.
۳- فندق را می توان مانند سایر درختان میوه با پیوند زدن ارقام اصلاح شده روی پایه های بومی و اصلاح شده تکثیر نمود و برای پیوند زدن از انواع پیوند جوانه می توان استفاده نمود.
اگر در فندق گرده های یک رقم با مادگی ارقام دیگر سازگاری داشته باشد سبب باردهی خوبی خواهند گردید.
 

مناطق کاشت فندق در ایران

در نواحی اشکور(سفلی و علیا)، بویژه روستاهای کاکرود،ارکم، شاهراج، کیارمش، زیازو و استان قزوین و استان گیلان کاشت این محصول توانسته ایران را در رتبه ششم جهان در تولید فندق قرار دهد که  مجموعا 85 درصد تولید فندق ایران به استان گیلان اختصاص دارد.
 

انواع فندق

1- بارسل ونا  
2- باتلر
3- انیس
4- ایستاریکی
5- نورتامتون
6- آنا
7- سلف هاسگر (پوست آزاد)
8- رقم اسکینر
9- توند اجنیتل
 

ارقام مختلف فندق

ارقام مختلف فندق را از جهات زیر دسته بندی می کنند :
1- اندازه میوه
2- میوه بستن زودهنگام یا “زود میوه”
3- میوه بستن دیرهنگام یا “دیر میوه”
4- گرده دهنده ها
فندق بومی اروپا و آسیای صغیر و قفقاز است که درختچه ای به ارتفاع ۱٫۵ متر که در اماکن مساعد به ارتفاع ۶ تا ۷ متر (گاهی بیشتر) درمی می آید و به سهولت جنگلی انبوه بوجود می آورد. برگهائی پهن و نوک تیز با دو ردیف دندانه، به رنگ سبز و گلهائی بر دو نوع نر و ماده دارد. نوع نر این گلها دارای ۳ تا ۸ پرچم است و مجموعه آن به صورت سنبله های آویخته در پائیز ظاهر می شود.
 

درباره تاریخچه فندق در ایران و جهان بیشتر بدانید...